Αρκετά άτομα, με ιδιαίτερα απαιτητικά, συνήθως υψηλού κύρους, επαγγέλματα καταλήγουν να αισθάνονται δυσαρεστημένα, παρόλο που έχουν καταβάλλει τεράστια προσπάθεια για να φτάσουν στο σημείο που βρίσκονται τη δεδομένη στιγμή. Το να μισείς τη δουλειά σου είναι ένα πράγμα…αλλά τι συμβαίνει όταν η ταύτιση με τον εργασιακό σου ρόλο είναι τόσο ισχυρή, ώστε το να είσαι δυσαρεστημένος με τη δουλειά σου συνεπάγεται να είσαι δυσαρεστημένος και με τον ίδιο σου τον εαυτό;
Στην Ψυχολογία, χρησιμοποιείται ο όρος «εμπλοκή» (enmeshment) για να περιγραφεί μια κατάσταση κατά την οποία τα όρια μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ταυτότητας γίνονται ασαφή, με αποτέλεσμα η προσωπική ταυτότητα να «χάνεται». Η «εμπλοκή», εμποδίζει την ανάπτυξη μιας σταθερής και ανεξάρτητης αίσθησης του εαυτού.
Αν και το να ταυτιζόμαστε στενά με την καριέρα και τον εργασιακό μας ρόλο δεν είναι απαραίτητα αρνητικό, μας καθιστά ωστόσο ευάλωτους σε μία ενδεχόμενη κρίση ταυτότητας που μπορεί να βιώσουμε ως επακόλουθο εργασιακής εξουθένωσης (burnout), παραίτησης, απόλυσης ή συνταξιοδότησης. Τα άτομα σε αυτές τις καταστάσεις υποφέρουν συχνά από άγχος, κατάθλιψη και απόγνωση.
Διεκδικώντας λίγο χρόνο για τον εαυτό μας και διαφοροποιώντας τις προσωπικές μας δραστηριότητες και σχέσεις από τις εργασιακές, μπορούμε να δημιουργήσουμε μία πιο ισορροπημένη και ισχυρή προσωπική ταυτότητα (personal identity), εναρμονισμένη με τις αξίες μας.
Κατά τη διάρκεια μιας πολύ δύσκολης και απαιτητικής εργασιακής περιόδου, πόσοι από εμάς δεν έχουμε ποτέ αναρωτηθεί «γιατί βρίσκομαι τώρα εδώ;». Έχετε παρατηρήσει την απογοήτευση για τη δουλειά να γίνεται όλο και μεγαλύτερη; Έχετε ποτέ συνειδητοποιήσει ότι δε λαμβάνετε πλέον (ή μπορεί να μη λάβατε και ποτέ) ευχαρίστηση και πληρότητα μέσα από την εργασία σας; Για ένα άτομο που έχει οικοδομήσει όλο του το "είναι" γύρω από την καριέρα του, αυτές οι σκέψεις ενδέχεται να επιφέρουν μια υπαρξιακή κρίση. «Ποιος είμαι, αν όχι ένας επιτυχημένος γιατρός/δικηγόρος/επιχειρηματίας/στέλεχος/καθηγητής/πωλητής...; Μήπως έχω σπαταλήσει τόσα χρόνια δουλεύοντας για το τίποτα; Μήπως θα είχα περισσότερους φίλους και μια πιο ευτυχισμένη οικογένεια αν δεν περνούσα όλες αυτές τις ώρες στο γραφείο;», κλπ, κλπ.
Ο συνδυασμός - υψηλών επιτευγμάτων και επιδόσεων, έντονης ανταγωνιστικότητας και μιας εργασιακής κουλτούρας που προάγει τις υπερβολικές ώρες εργασίας - έχει επιφέρει για πολλούς την απόλυτη εμπλοκή με την καριέρα τους, αλλά και εργασιακή εξουθένωση.
Με την πάροδο του χρόνου, τα παραπάνω αλληλεπιδρούν με τόσο σύνθετους τρόπους με την ταυτότητα, την προσωπικότητα και τα συναισθήματα του ατόμου, που συχνά απαιτείται ειδική βοήθεια για την επιτυχή αντιμετώπισή τους.
Πώς λοιπόν μία καριέρα, σε απαιτητικούς και συνήθως υψηλού κύρους ρόλους, έχει πολύ συχνά αρνητική επιρροή στην πνευματική υγεία των ατόμων;
1. Η εργασιακή κουλτούρα σε πολλά, ιδιαιτέρως απαιτητικά περιβάλλοντα, ανταμείβει συνήθως τις πολυάριθμες ώρες εργασίες με υψηλές αμοιβές, αυξήσεις, πρεστίζ και προαγωγές. Αρκετά άτομα, θεωρούν ότι το να περνούν ατελείωτες ώρες στο γραφείο και στο επαγγελματικό τους κινητό ακόμα και μετά το γραφείο, είναι το αντίτιμο που πρέπει να καταβάλουν για την ανέλιξή τους στην εταιρεία ή για την πρόοδο της δικής τους επιχείρησης. Ωστόσο, όταν εμπλεκόμαστε σε οποιαδήποτε απαιτητική δραστηριότητα για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, αυτή η δραστηριότητα τείνει να γίνεται όλο και πιο κυρίαρχη στην ατομική μας ταυτότητα, απλά και μόνο επειδή έχει «εκτοπίσει» από τη ζωή μας άλλες δραστηριότητες και κοινωνικές σχέσεις, με τις οποίες θα μπορούσαμε επίσης να ταυτιστούμε.
2. Όταν οι πολύ απαιτητικές θέσεις εργασίας συνδέονται με υψηλές οικονομικές απολαβές, τα άτομα μπορούν να ενταχθούν σε μια νέα κοινωνικοοικονομική τάξη. Δεν είναι μόνο τα αναβαθμισμένα σπίτια, αυτοκίνητα και οι πολυέξοδες διακοπές που μπορεί κάποιος να απολαμβάνει στη νέα αυτήν τάξη - είναι οι συνεργάτες, οι ομότιμοι και ένα ολόκληρο δίκτυο ανθρώπων που αναπτύσσεται και που είναι εξαιρετικά σημαντικό για εκείνον. Η ατομική μας ταυτότητα, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το πώς παρουσιάζουμε τον εαυτό μας στους άλλους. Όταν διαμορφώνουμε την ταυτότητά μας γύρω από τον πλούτο, τα επιτεύγματα και την επιρροή, δενόμαστε σφιχτά με την υψηλά αμειβόμενη καριέρα που μας οδήγησε εκεί.
3. Ορισμένα επαγγέλματα ή εργασιακά επιτεύγματα, έχουν μεγάλη αξία για την οικογένεια ή το κοινωνικό περιβάλλον του ατόμου. Για παράδειγμα, οι γονείς ενός πελάτη μας ήταν γιατροί. Ενώ ποτέ, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, δεν τον πίεσαν να γίνει γιατρός, έτρεφαν πάντα πολύ υψηλές προσδοκίες για το επαγγελματικό και οικονομικό του στάτους. Όταν η επαγγελματική επιτυχία θεωρείται υπέρτατος στόχος ζωής, τότε το άτομο μπορεί να αισθανθεί αποκομμένο από την οικογένεια ή τον ανάλογο κοινωνικό κύκλο εάν αποτύχει ή απλά δεν επιλέξει να φτάσει σε ένα «αντικειμενικά» υψηλό επίπεδο επαγγελματικής και οικονομικής επιτυχίας. Ο φόβος αυτός της «αποτυχίας» και της απομόνωσης, ωθεί πολλά άτομα να εστιάζουν στην επίτευξη αυτού που οι άλλοι περιμένουν από εκείνα. Ο σκοπός αυτός, οδηγεί στη διαμόρφωση μιας ατομικής ταυτότητας απόλυτα συνυφασμένης και συνώνυμης με την επαγγελματική τους ιδιότητα.
Η διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας γύρω από την καριέρα, ενέχει ρίσκο. Εταιρείες, αλλά και ολόκληρες βιομηχανίες αγωνίζονται για τη βιωσιμότητά τους ή καταρρέουν. Η διάκριση βάσει ηλικίας δυσκολεύει κάποιον που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο της καριέρας του να βρει ανάλογη εργασία, μετά από κάποια διακοπή συνεργασίας (απόλυση, εθελούσια αποχώρηση, κλπ). Όποια και αν είναι η αιτία, η αποσύνδεση από μία καριέρα η οποία αποτελεί τη βάση της ταυτότητάς μας, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα, όπως κατάθλιψη, άγχος, απομόνωση, εθισμούς, κλπ.
Πώς όμως μπορούμε να αναγνωρίσουμε εάν η προσωπική μας ταυτότητα είναι απόλυτα συνυφασμένη με την καριέρα μας; Μια καλή αρχή θα ήταν να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε, με απόλυτη ειλικρίνεια, στα παρακάτω ερωτήματα:
1. Πόσο σκέφτομαι τη δουλειά μου όταν βρίσκομαι εκτός γραφείου; Πόσο συχνά το μυαλό μου απασχολείται με σκέψεις σχετικές με την εργασία μου; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να συμμετέχω σε συζητήσεις που δεν αφορούν στη δουλειά μου;
2. Πώς περιγράφω τον εαυτό μου; Σε ποιον βαθμό η περιγραφή αυτή συνδέεται με τη δουλειά, τον τίτλο ή την εταιρεία μου; Υπάρχουν άλλοι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσα να περιγράψω τον εαυτό μου; Πόσο σύντομα αναφέρω, σε άτομα που μόλις έχω γνωρίσει, την επαγγελματική μου ιδιότητα;
3. Πού περνώ τον περισσότερο χρόνο μου; Μου έχει παραπονεθεί ποτέ κανείς ότι περνώ πάρα πολύ χρόνο στο γραφείο ή δουλεύοντας στο σπίτι;
4. Έχω χόμπι, που δε σχετίζεται άμεσα με τις επαγγελματικές μου δεξιότητες και ικανότητες; Αφιερώνω τακτικά χρόνο σε άλλες δραστηριότητες, εκτός εργασίας;
5. Πώς θα μου φαινόταν εάν, για οποιονδήποτε λόγο, δε μπορούσα να συνεχίσω άλλο στο τωρινό μου επάγγελμα ή στη θέση εργασίας που κατέχω αυτήν τη στιγμή; Κατά πόσο θα ήταν οδυνηρό αυτό για εμένα;
Εάν οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά σάς προκαλούν ανησυχία για τον βαθμό που η εργασία έχει επηρεάσει την ατομική σας ταυτότητα, υπάρχουν κινήσεις που μπορείτε να κάνετε για να ενεργοποιήσετε άμεσα την αλλαγή. Ορισμένες από αυτές θα μπορούσαν να είναι οι ακόλουθες:
*Ελευθερώστε χρόνο για τον εαυτό σας: αναθέστε μέρος της δουλειάς σας για να ελευθερώσετε χρόνο και αφιερώστε τον σε δραστηριότητες που δε σχετίζονται με τα επαγγελματικά σας. Αυτό, πρακτικά μπορεί να σημαίνει ότι θα πρέπει να βασιστείτε περισσότερο στους υφισταμένους σας ή να προσλάβετε έναν βοηθό ή να μοιραστείτε τον όγκο δουλειάς με κάποιον συνάδελφο. Η αποτελεσματική ανάθεση (delegation), προϋποθέτει την παραδοχή ότι δε θα έχετε ίσως τον ολοκληρωτικό έλεγχο της εκτέλεσης μίας εργασίας, κάτι που από μόνο του είναι μια πολύ σημαντική άσκηση επικοινωνίας και αποδοχής.
*Ξεκινήστε με μικρά βήματα: για τις νέες σας δραστηριότητες εκτός εργασίας, ξεκινήστε από μικρά και απλά πράγματα. Δε χρειάζεται να δεσμευτείτε σε κάτι μακροπρόθεσμα. Η ιδέα, είναι να αρχίσετε να διερευνάτε νέα στοιχεία που επιθυμείτε να ενσωματώσετε στη ζωή και στην ταυτότητά σας. Για παράδειγμα, εάν θέλετε να ασκείστε περισσότερο, μην στοχεύσετε απευθείας στον μαραθώνιο - απλώς ξεκινήστε να περπατάτε με κάθε ευκαιρία ή εντάξτε μία μορφή άσκησης 1-2 φορές την εβδομάδα. Είναι πιο εύκολο να επιμείνουμε σε μικρές αλλαγές, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου μπορεί να οδηγήσουν σε έναν «κύκλο αρετής» (virtuous circle) βελτίωσης και δέσμευσης. Οι μικρές αυτές θετικές αλλαγές λειτουργούν συσσωρευτικά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην ενίσχυση της ατομικής μας ευημερίας (well-being).
*Δικτυωθείτε (ξανά): επικοινωνήστε με φίλους, γνωστούς, συγγενείς και αναζωογονείστε τον κοινωνικό σας κύκλο. Δε θα έχετε μόνο την ευκαιρία να έχετε κάποιες όμορφες και ξέγνοιαστες στιγμές, αλλά θα χτίζετε παράλληλα ένα υποστηρικτικό, για εσάς, δίκτυο ανθρώπων. Ακόμη και η απλή επικοινωνία μέσω μηνύματος, email ή τηλεφώνου με άτομα που έχετε καιρό να έρθετε σε επαφή, μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση των σχέσεων. Πολυάριθμες έρευνες καταλήγουν στο ότι η διατήρηση 3-5 κοντινών φίλων συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή.
*Ορίστε τι είναι σημαντικό για εσάς: αποσαφηνίστε και αναθεωρήστε τις αρχές και τις αξίες σας. Τι έχει μεγαλύτερη σημασία για εσάς; Αφήστε τις προτεραιότητες που θα προκύψουν να σας καθοδηγήσουν. Αυτή η διαδικασία, περιλαμβάνει αναστοχασμό σχετικά με το τι επιθυμείτε στους τομείς της ζωής σας, όπως οι σχέσεις, η κοινότητα, η καριέρα, η οικογένεια, ο ελεύθερος χρόνος, τα οικονομικά, κ.α. Μπορείτε να ξεκινήσετε απλά δημιουργώντας μία λίστα, την οποία θα ανανεώνετε.
*Κοιτάξτε πέρα από τον επαγγελματικό σας ρόλο: εξετάστε το ενδεχόμενο να αναθεωρήσετε τη σχέση με την καριέρα σας - όχι μόνο όσον αφορά στην εταιρεία ή στον ρόλο σας, αλλά και σε σχέση με τις πολύτιμες δεξιότητες που έχετε αποκτήσει και πώς αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν και σε άλλα πλαίσια.
Τα παραπάνω, μπορούμε να τα δουλέψουμε μόνοι μας ή και με τη βοήθεια ενός έμπειρου επαγγελματία, ο οποίος θα πρέπει να διαθέτει την ικανότητα να κατανοεί σε βάθος τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα σε απαιτητικούς και υψηλής ευθύνης εργασιακούς ρόλους, για μακροχρόνια και βιώσιμα αποτελέσματα.
Μέσα από την coaching προσέγγιση που έχουμε αναπτύξει και εφαρμόζουμε, ενεργοποιούμε αποτελεσματικά για τον πελάτη μας (coachee) τη διεργασία εντοπισμού, αποσαφήνισης και συνειδητής ανάδειξης των αξιών, των αναγκών, των επιθυμιών, των ενδιαφερόντων και των μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων τους (transferable skills), βοηθώντας παράλληλα να αποκτά καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής (work-life balance)!
留言